همشهری آنلاین_ زینب زینال‌زاده: «کافه نادری» نامی آشنا برای پایتخت‌نشینان است. این کافه در سال ۱۳۰۶ توسط یک مهاجر ارمنی به نام «خاچیک مادیکیانس» در خیابان جمهوری راه‌اندازی شد و سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسید. طی ۹۳ سال خاطرات زیادی در کافه نادری شکل گرفته است و به همین دلیل تورق سرگذشت این کافه خالی از لطف نیست.
در را باز می‌کنیم و وارد می‌شویم. نور کمی داخل کافه می‌تابد. مشتری‌ها مشغول گپ‌وگفت‌اند. صندلی‌های خاص زیر نور چراغ‌های قدیمی‌که روی دیوار نصب شده‌اند، چشم هر مشتری را نوازش می‌دهد. سفارش قهوه می‌دهیم و تا آماده شدن آن، نگاهی به دور وبر و دکوراسیون داخلی کافه می‌اندازیم. برای نخستین بار است که وارد کافه نادری می‌شویم و به همین دلیل تصوری از تغییرات انجام‌شده یا نشده داخل آن نداریم. همچنان مشغول تماشای عکس‌های نصب‌شده روی دیوار کافه هستیم که دختر و پسر جوانی وارد می‌شوند و دختر با تعجب می‌گوید: «وای اصلاً عوض نشده! » همین یک جمله برایمان کافی است تا بدانیم کافه نادری هنوز چهره چند سال پیشش را حفظ کرده است.
قدمت این کافه به سال ۱۳۰۶ باز می‌گردد. سال‌های خیلی دور که هنوز نام و اثری از کافه در ایران نبود، مردم در قهوه‌خانه دور هم جمع می‌شدند و به بحث و گفت‌وگو می‌پرداختند. قهوه‌خانه «یوزباشی» که پشت شمس‌العماره قرار داشت، یکی از معروف‌ترین قهوه‌خانه‌ها بود که شاهزادگان و اعیان به آنجا می‌رفتند و پای نقل شاهنامه‌خوانان می‌نشستند. قهوه‌خانه‌های «قنبر»، «ایلچی» و باغچه «علی‌جان» هم در دوره قاجار و پهلوی بسیار معروف بودند. در گذر زمان شکل و شمایل این پاتوق‌ها تغییر کرد و سال ۱۳۰۶ نام نخستین کافه نقل محافل شد.
- درخشش نادری در خیابان جمهوری اسلامی
وقتی برای نخستین بار «خاچیک مادیکیانس» تصمیم به تأسیس کافه در خیابان جمهوری‌اسلامی گرفت، به دلیل اینکه نام خیابان جمهوری‌اسلامی در آن زمان نادری بود، نام کافه نادری را روی تابلوی آن نوشت. آن روزها هیچ‌کس تصور نمی‌کرد روزی استقبال از این مکان‌ها آنقدر زیاد می‌شود که هر روز یک کافه در شهر راه‌اندازی کنند. این کافه از گذشته تاکنون ۲ سالن دارد و به‌طور همزمان ۱۴۰ نفر در سالن‌هایش پذیرش و پذیرایی می‌شوند. در سالن اول فقط قهوه و چای و دسر سرو می‌شود و سالن بعد جایی برای غذا خوردن است. پس از باز شدن درهای کافه نادری روشنفکرانی مانند «صادق هدایت»، «بزرگ علوی»، «احمد فردید»، «جلال آل‌احمد»، «سیمین دانشور»، «نیما یوشیج» و «شهریار» مهمان آن شدند و در گذر زمان این کافه به پاتوق‌های ادبی و دورهمی‌های روشنفکرانه تبدیل شد.
- شایعه‌ای چون قهوه تلخ
چراغ‌های دیواری متصل‌شده با زنجیره‌های کوتاه و صندلی‌های لهستانی و چیدمان این کافه به گونه‌ای است که اگر یکبار به آن قدم بگذارید، مشتری پروپاقرص آن می‌شوید. وقتی بوی قهوه ناب مشامتان را نوازش دهد، مطمئن باشید دیگر نمی‌توانید آن را فراموش کنید. همین ویژگی‌های منحصربه‌فرد کافه نادری سبب شده هر روز به تعداد مشتری‌هایش افزوده شود؛ کسانی که به اینجا می‌آیند تا در یک فضای آرام و دنج قهوه‌ای بنوشند و با دوستانشان گپ بزنند.
اکثر افرادی که به این کافه می‌آیند، مشتری‌های ثابت هستند و به محض نشستن روی صندلی می‌گویند: «همان همیشگی. » ارتباط دوستانه‌ای بین کارکنان کافه و مشتری‌ها برقرار شده است. همین ارتباط صمیمی در سال ۱۳۸۶ باعث شد تا مشتریان و دوستداران کافه در مقابل خبر تخریب این بنا، غوغا به پا کنند و این خبر را به قهوه تلخ تعبیر کنند. این اتفاق در حالی نزدیک به وقوع بود که بنای کافه سال ۱۳۸۲ ثبت ملی شده است و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را تخریب کند. البته خبر تخریب کافه نادری خیلی زود تکذیب شد، اما این آخرین باری نبود که چنین خبری پخش می‌شد.
- تکرار خبر تخریب در سال ۹۶
بار دیگر پس از ۱۴ سال یعنی آذر سال ۱۳۹۶ موضوع تفکیک حیاط هتل و کافه نادری و دیوارکشی رسانه‌ای می‌شود. «محمدجواد حق‌شناس» عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی‌شهر تهران به این خبر واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید: «کافه نادری یکی از مهم‌ترین پاتوق‌های تاریخی و فرهنگی مردم تهران است. هتل، قنادی و کافه نادری ثبت ملی شده‌اند و تهرانی‌ها از آن خاطره دارند. در واقع بخش مهمی از تاریخ ادبیات و روشنفکری ایران در این محل شکل گرفته است. » او خواستار حفاظت از این بنای تاریخی می‌شود و می‌گوید: «شورای اسلامی شهر تهران اجازه نمی‌دهد یک آجر از کافه نادری به‌عنوان بخشی از هویت مردم تهران کم شود و از هرگونه فعالیت که منجر به تخریب این بنا شود، جلوگیری می‌کند. »
- پویشی برای حفاظت از کافه نادری
کافه نادری پس از ۹۳ سال، دیگر فقط یک کافه برای دورهمی‌های دوستانه نیست. این کافه به بخشی از هویت تهران تبدیل شده است؛ کافه‌ای که برگه‌هایی از تاریخ را در دل نهان کرده است و می‌تواند میراثی برای آیندگان باشد. این کافه یک مکان گردشگری محسوب می‌شود و گردشگرانی که برای تماشای دیدنی‌های خیابان سی تیر به این بخش از تهران وارد می‌شوند، حتماً به کافه نادری سر می‌زنند و قهوه‌ای می‌نوشند.
در روزهایی که بناهای ثبت ملی شده، حال و روز خوبی ندارند و یکی پس از دیگری در آستانه تخریب و نابودی قرار گرفته‌اند، طرفداران این کافه پویش «دفاع از کافه نادری» را راه‌اندازی کرده‌اند؛ اعضای این پویش قصد دارند از طریق آن حمایتشان را از این کافه به مسئولان اعلام کنند و از صدور مجوز برای تحریب و نوسازی آن جلوگیری کنند.
نظر شما